Kancelaria adwokacka Lublin. Majątek wspólny małżonków

W momencie zawarcia związku małżeńskiego, z mocy samego prawa, powstaje między małżonkami wspólność majątkowa. Ten ustawowy ustrój powoduje, że przedmioty nabyte przez małżonków wspólnie, lub każdego z nich z osobna, podczas jego trwania stanowią majątek wspólny małżonków. Oczywiście za pomocą umów, zawieranych w formie aktu notarialnego, małżonkowie mogą ograniczać, a nawet zupełnie znieść wspólność i ustanowić rozdzielność majątkową.

Zasady zarządzania majątkiem wspólnym

O ile jednak małżonkowie nie ograniczą w żaden sposób tej wspólności, mają oni równe udziały w majątku wspólnym. A rzeczy jakie wchodzą w jego skład są we współposiadaniu obojga z nich. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nakładają na małżonków obowiązek współdziałania przy podejmowaniu decyzji dotyczących wspólnego majątku.

Zasadą jest również, że każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym w tak zwanych bieżących sprawach życia codziennego. Oznacza to, że zaspokajanie codziennych potrzeb rodziny lub czynności związane z działalnością zarobkową jednego z małżonków, nie mogą spotkać się ze sprzeciwem drugiego.

Przypadki wymagające zgody współmałżonka

W określonych jednak przypadkach, aby czynność prawna dokonana przez jednego z małżonków była ważna, potrzebna jest zgoda drugiego małżonka.

Taka zgoda pełni funkcję kontrolną względem czynności dokonywanych przez drugiego małżonka. Chroni jednocześnie przed ewentualnymi negatywnymi skutkami podejmowanych przez niego działań.

Jakich więc czynności nie możemy dokonać bez zgody współmałżonka?

Art. 37 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

1.  Czynności prawnych prowadzących do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
2.  Czynności prawnych prowadzących do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
3. Czynności prawnych prowadzących do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
4. Darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

Należy tu również zaznaczyć, że zgoda potrzebna jest nawet do czynności, które bezpośrednio nie prowadzą do skutków określonych w ustawie, są jednak czynnościami wstępnymi, prowadzącymi do zbycia nieruchomości, a więc umowy przedwstępne, niezależnie od formy jej zawarcia. Jeżeli jeden z małżonków dokona jednak jednej z powyższych czynności bez wiedzy drugiego małżonka, konieczne jest uzyskanie zgody drugiego współmałżonka.

Ważność umowy zawartej bez zgody współmałżonka

Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody współmałżonka, zależy więc od udzielenia przez niego zgody na jej zawarcie. Chociaż przepisy nie precyzują formy zgody współmałżonka, w interesie wierzyciela jest, by była ona na tyle pewna, aby można było ewentualną egzekucję skierować do majątku wspólnego. Takim dokumentem będzie z pewnością pisemne oświadczenie z własnoręcznym podpisem współmałżonka. Istnieją również czynności prawne, do zawarcia których konieczna jest forma szczególna. Na przykład przy sprzedaży nieruchomości jest to akt notarialny. Wówczas to zgoda drugiego małżonka również powinna być wyrażona w takiej właśnie formie szczególnej.

Zakres obowiązywania zgody współmałżonka

Podkreślić należy, przytoczony wyżej katalog ma charakter zamknięty, co oznacza, że tylko wymienione w nim czynności wymagają zgody drugiego małżonka. W pozostałym zakresie zgoda nie jest więc potrzebna dla skuteczności czynności prawnej.

Trzeba również zaznaczyć, że jednostronna czynność prawna (np. zrzeczenie się własności nieruchomości) dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna oraz nie podlega możliwości potwierdzenia tej czynności przez drugiego małżonka ani przez sąd.